Autor: Maja Rudzka
Kształtowanie
się państwa polskiego ma swój początek już w wieku IX. Okres ten przypisuje się
do epoki średniowiecza i zarazem panowania pierwszego potwierdzonego w źródłach
władcy z rodu Piastów- Mieszka I, który podczas swojego sprawowania władzy na
ziemiach polskich, bardzo przyczynił się do rozwoju państwa. Pierwsze lata „wieku średniego”, to czas przemieszczania
się wielu plemion w poszukiwaniu nowych siedzib. Proces tworzenia się państwa
polskiego datuje się jednak głównie na wiek X i to właśnie będzie tematem mojej
pracy.
Ziemie
polskie w IX i X w. zamieszkiwane były przez rozmaite plemiona. Tereny
dzisiejszej południowej Polski zajmowali Opolanie, Wiślanie, Ślężanie i
Trzebowianie. Nad jeziorem Gopło zlokalizowano Goplan, zaś na wschód od nich
plemiona Mazowszan i Lędzian. Na północ od Trzebowian znajdowały się natomiast
siedziby Dziadoszan, którzy graniczyli z potężnym plemieniem Polan, zajmującym
dorzecze Warty i Noteci. Z podanych szczepów możemy podać jednak dwa główne,
które przejęły inicjatywę zjednoczeniową prawdopodobnie już na początku IX w.
Pierwsze ruchy państwotwórcze zauważa się albowiem na ziemiach plemienia
Wiślan, gdzie na terenie dzisiejszej Małopolski działała sprawnie funkcjonująca
organizacja grodowo- plemienna. Niestety pod wpływem sąsiada - Państwa
Wielkomorawskiego - rozwój został zahamowany, a jak przypuszczają historycy, ich
ziemie zaanektowane.
Drugim
plemieniem, które w sposób szczególny zasługuje na uwagę są Polanie. To właśnie
oni w pierwszej połowie X w. rozpoczęli skuteczną ekspansję terytorialną,
wchłaniając do swojego państwa takie grody jak Poznań, Gniezno czy Ostrów Lednicki.
W tym wypadku możemy powiedzieć więc, że państwo polskie powstało z połączenia
i zjednoczenia plemion zamieszkujących tereny pomiędzy Wisłą i Odrą. Dodatkowo,
najbardziej aktywną ekspansję Polan zauważamy w okresie panowania Mieszka I,
który władzę na terenie państwa polskiego sprawuje od ok. 960- 992r.
Ów
władca z rodu Piastów zarządzał nowo tworzącym się państwem bardzo rozsądnie i
konsekwentnie. Zachowane źródła pozwalają twierdzić, że Mieszko I był
utalentowanym wodzem, sprawnym politykiem i charyzmatycznym władcą. Prowadził
zręczne działania dyplomatyczne, zawierając sojusze ze Szwecją, Czechami i Świętym
Cesarstwem Rzymskiego Narodu Niemieckiego. W roku
963 dopiero powstałe państwo Polan, rozpoczęło ekspansję w kierunku północno-
zachodnim oraz południowym. Rozpoczęły się starcia z Wieletami, które
zakończone dopiero w 972r. po wygranej przez Mieszka I bitwie pod Cedynią, zaowocowały
przyłączeniem Pomorza Zachodniego do ziem Polski. Z licznych źródeł wiemy
także, że za panowania władcy podczas skutecznych działań militarnych, do
państwa Polan przyłączono także Mazowsze, Śląsk oraz Małopolskę. Nie bez
przyczyny historycy twierdzą, iż miało ono charakter patrymonialno- militarny.
W całości należało do Mieszka I i miało mocno rozwiniętą sferę militarną. W
dziele „Historia Polski” N. Daviesa czytamy również, że elitę władzy tworzyła
grupa jego wojowników, w której skład wchodzili oprócz Słowian także
Normanowie.
Od
zachodu państwo Mieszka graniczyło z Cesarstwem Niemieckim, zaś od południa ze
schrystianizowanymi Czechami. Ważną datą dla historii państwa polskiego jest rok
965, kiedy to doszło do ślubu głowy państwa z córką czeskiego księcia- Dobrawą.
Był to niewątpliwie ruch strategiczny, który miał poprawić stosunki między
krajami i w 966r. doprowadził do przyjęcia chrztu przez władcę polskiego. Dla Mieszka
I i jego najbliższych współpracowników był on momentem przełomowym w dziejach
państwa Polan. Rozpoczynał długi okres chrystianizacji, wprowadzenia religii, która na dotąd zamieszkałych przez pogan
terenach, napotykała liczne trudności. Chrzest księcia, kojarzony jednoznacznie
z Chrztem Polski był krokiem do wejścia państwa w zachodni krąg kultury
chrześcijańskiej i znacznie zwiększył jego prestiż pośród innych narodów europejskich.
Kraj Polan widoczny był od tamtej pory
na arenie międzynarodowej jako kraj cywilizowany, posiadający zwierzchnictwo
papieża. Oprócz tego, przybyli z innych krajów z kapłani, przyczynili się do
rozwoju kultury i oświaty oraz rozpoczął się proces tworzenia struktur
organizacji kościelnej, która w tym czasie była też istotnym elementem aparatu
administracyjnego.
Stosunki
państwa polskiego z Czechami pogorszyły się nieco tuż po śmierci Dobrawy. W
wyniku walk, Mieszko I przyłączył do ziem Polski Śląsk oraz dawne terytoria
należące do plemienia Wiślan. Pod koniec jego panowania (ok. 992r.) zostaje
wydany dokument o nazwie Diagome Iudex, w którym opisano już ostateczne granice
państwa (po śmierci Mieszka uległy one zmianie) oraz dochodzi do powierzenia kraju
pod opiekę Stolicy Apostolskiej. Do dziś nie są znane przyczyny takiej decyzji,
a sam dokument posiada wiele możliwości interpretacyjnych.
Dzięki nieustannym walkom oraz próbom rozszerzenia terytorium
przez następnych władców, państwo polskie po śmierci Mieszka I (922r.)
rozwijało się bardzo dynamicznie. Najważniejsze ziemie, które stały się
przyczyną sporów z państwami sąsiadującymi to przede wszystkim Śląsk, Milsko,
Pomorze, Łużyce, Miśnia, Grody Czerwieńskie oraz Morawy. Ziemie te miały
wielkie znaczenie zarówno gospodarcze jak i polityczne. Tuż po przejęciu tronu
przez jedynego wspólnego syna
Mieszka I i Dobrawy - Bolesława zwanego Chrobrym, który sprawował władzę aż do
1025r., - zauważamy postępującą współpracę z Cesarstwem.
