Przemiany w gospodarce Europy w XVI- XVII w.

Autor: Maja Rudzka

Wiek XVI i XVII to dla Europy okres wielkich zmian nie tylko gospodarczych, ale także politycznych i światopoglądowych. Niewątpliwą rolę w kształtowaniu się przemian odegrał fakt, iż jest to okres, który zaliczyć możemy do dwóch różnych od siebie epok historycznych- renesansu, który rozwinął się we Włoszech już w XIV w., a w krajach północnoeuropejskich (w tym w Polsce) w końcu XV w. i trwał nawet do końca wieku XVII, oraz wczesnego baroku (początek XVII w.). Według Zbigniewa Wójcika, który w swym dziele „Historia Powszechna XVI-XVII wieku” porusza zagadnienie, owe zmiany w gospodarce europejskiej należy rozumieć jako zbiór procesów dotykających działalność produkcyjną (rolniczą i rzemieślniczą) oraz handlową, które pod wpływem konkretnych czynników uległy przemianom. W mojej pracy pragnę scharakteryzować i omówić poruszone zagadnienie oraz odnieść się do zmian gospodarki europejskiej w XVI- XVII w. 

Ważną rolę w kształtowaniu się gospodarki Europy w XVI- XVII wieku odegrały w pierwszej kolejności czynniki polityczne. Należy uwzględnić fakt, iż do zmian gospodarczych zaczęło dochodzić już w okresie pierwszych odkryć geograficznych. Na złotych kartach historii wpisało się między innymi odkrycie Ameryki w roku 1492 przez Krzysztofa Kolumba. Od tamtego wydarzenia, kolonizacja i następujące zmiany sojuszy politycznych odegrały kluczową rolę w tworzeniu się nowego ładu gospodarczego. Doszło między innymi do podziału Europy na dwa regiony gospodarcze: wschodni i zachodni, różniące się tempem rozwoju. Wiąże się to z pojęciem dualizmu europejskiego, którego konsekwencje odczuwamy do dziś. Wpływy na nowo odkrytych ziemiach zostały natomiast rozdzielone pomiędzy kraje chrześcijańskie, a ściślej dwa największe ówczesne mocarstwa świata- Hiszpanię i Portugalię, które do konsensusu doszły dopiero w 1529r. podczas rozmów w Saragossie. Dużą rolę w kształtowaniu się gospodarki europejskiej odegrały również kraje włoskie, kraje basenu Morza Bałtyckiego, Anglia, Francja oraz Holandia.

Według historyków, okres odkryć geograficznych jest dla gospodarki europejskiej przełomowym. Pojawiają się nowe rynki zbytu, nowe miejsca eksploatacji i szlaki handlowe, rośliny uprawne. Dochodzi do swobodniejszej wymiany handlowej pomiędzy państwami, przez co mają szanse na rozwijanie swoich możliwości na wszelkiej płaszczyźnie. 

W kształtowaniu się gospodarki w XVI-XVI w. miały udział również wojny prowadzone w omawianym okresie. Wojny włoskie, wojna trzydziestoletnia, wojny o władzę nad Morzem Bałtyckim czy wojny z Turcją, to jedne z ważniejszych, które znacząco wpłynęły na chwilowe pogorszenie się gospodarki. Potrzeba finansowania działań militarnych oraz straty demograficzne i gospodarcze, mocno odbiły się na państwach europejskich. Dodatkowo w owym okresie mamy do czynienia z tworzeniem się nowych systemów politycznych (absolutyzmu i demokracji szlacheckiej), które dla niektórych państw oznaczały centralizację oraz jeśli chodzi o Rzeczpospolitą- wzrost znaczenia szlachty. Powstają nowe państwa, 1 lipca 1569 roku w Lublinie, dochodzi natomiast do unii Polski z Litwą. 

Ważnymi czynnikami kształtującymi gospodarkę w XVI- XVII w. są także czynniki społeczno- ekonomiczne. To właśnie w tym okresie dochodzi do rozwoju miast we Włoszech i zachodniej Europie. W gorszej sytuacji znajduje się niestety Rzeczypospolita i Europa wschodnia, gdzie zauważamy problem miast, poruszenie sprawy sytuacji chłopów i feudalizm. 

Warto wspomnieć o wspomnianych na samym początku pracy czynnikach kulturowych. W XVI i XVII w. następuje rozwój rzemiosł artystycznych, architektury i sztuki. Dodatkowo w większości krajów powstają ruchy reformacyjne, a protestantyzm zaczyna mieć znaczenie gospodarcze. Idące za tym były zmiany w mentalności i wartościach życiowych ludzi, ze szczególnym uwzględnieniem wartości pracy. Nowa myśl ekonomiczna, jaką był merkantylizm, także należy do głównych czynników wpływających na przemiany w gospodarce europejskiej. 

Wydarzenia polityczne, czynniki społeczno-gospodarcze, oraz wpływy kulturowe zawsze w dużym stopniu oddziaływały na gospodarkę. W przypadku Europy, wiek XVI i XVII był okresem wielu zmian, które z różnym skutkiem wpływały na porządek europejski. Niektóre ze skutków możemy odczuć do dziś, jak dualizm europejski. Dzięki odkryciom geograficznym i związanemu z tym procesem kolonizacji natomiast, nastąpił bardzo szybki rozwój gospodarki opartej o rzemiosło. Czynnikiem wpływającym na gospodarkę były także niewątpliwie wojny, które wymagały ogromnych inwestycji finansowych, a także przynosiły rozliczne straty. Gospodarka w Europie ulegała wielu wahaniom, zawsze jednak odbywało się z korzyścią dla nowożytnych społeczeństw, czerpiących zyski z nowych innowacji i „ulepszonego” światopoglądu. Czynniki kulturalne, polityczne i ekonomiczno- społeczne w dużej mierze były istotnym elementem w kształtowaniu się gospodarki.