Czy wprowadzenie podatku od starych samochodów zmieni sytuację ekologiczną Polski?

Autor: Michał Rudzki

Podatek ekologiczny od „starych aut” był przedmiotem dyskusji na przestrzeni wielu lat. W merytorycznej dyskusji przedstawia się wszystkie możliwe wady i zalety ustalenia nowej daniny mającej na celu zmniejszenie skali rynku wtórnego samochodów w Polsce. Mimo tak dużego zainteresowania sprawą wielu środowisk społecznych, projekt ustawy niwelującej ilość starych samochodów wciąż był odrzucany. W niniejszym artykule postaram się przedstawić główne punkty odnośnie tej dyskusji.

Danina pobierana od starych aut jako projekt ma swoje początki już 8 marca 2005 roku za rządów premiera Kazimierza Marcinkiewicza. Wówczas próbowano zastąpić podatek akcyzowy czymś na miarę standardów europejskich. Przy tworzeniu projektów powoływano się na działania rządu niemieckiego i ich potencjalny sukces w walce z zanieczyszczeniami ze spalin samochodowych. W związku z tym warto przybliżyć parę faktów, o których w tym czasie mówiono.

Wydaje się, że najważniejszą kwestią jest fakt, że podatek ekologiczny z 2005 roku (Druk sejmowy nr 3839) miał dotyczyć samochodów także z samochodów dostawczych i ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony. W przypadku wcześniejszego podatku akcyzowego odnosiło się to tylko do samochodów osobowych.  Wysokość nowe podatku miała zależeć od takich czynników jak pojemność silnika i emisja spalin udokumentowane w homologacji w odniesieniu do europejskich norm. Stawka miała być opłacana jednokrotnie przy pierwszej rejestracji samochodu. Zależnie od wejścia w próg normy Euro, za każdy centymetr sześcienny silnika naliczana byłaby opłata w wysokości od 1 do 4 złotych. Brak dokumentacji i wykazów emisji spalin w niektórych modelach zmusił rząd do zastosowania wówczas uproszczenia w tzw. „widełkach” (waloryzowanych rokrocznie o wskaźnik inflacji). Norm miały nie spełniać samochody zarejestrowane po raz pierwszy przed 1991r. Taka propozycja wzbudziła wiele kontrowersji.

Projekt ustawy nazwano uderzeniem w najuboższą część społeczeństwa. W tamtym okresie społeczeństwo polskie dopiero wychodziło z ery postkomunistycznego państwa i tak naprawdę w przekroju całej ludności niewiele osób mogło sobie pozwolić na wymianę samochodu na lepszy model. Co więcej, wielu ekspertów twierdzi, że była to tylko desperacka próba pozbycia się problemów z wcześniej wprowadzonym podatkiem akcyzowym. Projekt ustawy poddano pierwszemu czytaniu już trzy miesiące po rozpoczęciu prac bez wcześniejszych konsultacji z ekologami. Nie wyjaśniono, jakie możliwe pozytywne zmiany udało się zaprowadzić, dzięki wprowadzeniu ustawy. Dlatego próba wyjaśnień rządu jakoby podatek ma coś wspólnego ze środowiskiem była kompletnie nieudana. Wszyscy zdawali sobie sprawę, że chodzi przede wszystkim o zmniejszenie importu samochodów używanych do kraju, co zostało zanegowane przez Komisję Petycji Parlamentu Europejskiego. Według czołowych producentów samochodów w Polsce, ustawa w tej formie mogła tylko zniechęcić Polaków do posiadania jakiegokolwiek samochodu. Brakowało inicjatywy rządu w celu dofinansowania zakupu aut fabrycznych także w nowym, zaakceptowanym przez Radę Ministrów projekcie z 6 czerwca 2006 roku (Druk sejmowy nr 735).

Rozmowy o podatku ekologicznym powróciły niecałe 4 lata później. Tym razem zajęła się tym Unia Europejska, która zamierzała wywrzeć wpływ na państwa członkowskie. Komisja ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu przeprowadziła konsultacje społeczne, dochodząc do wniosku, że podatek powinien być zależny przede wszystkim od emisji spalin CO2. Rzecznik Ministerstwa Finansów odniosła się w 2011 roku do postanowień Unii Europejskiej. Według polskiego rządu żadne prace legislacyjne nie były w tym czasie prowadzone ze względu na brak projektów odnośnie tej kwestii.

Tym samym dyskusja na temat pozbycia się starych aut z polskich dróg przeciąga się do ostatnich kilku lat. W czerwcu 2016 roku podczas posiedzenia Komisji Infrastruktury, Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Budżetu i Finansów Publicznych przedstawiono nowe informacje. W trakcie posiedzenia nie poruszono kwestii wprowadzenia ulg lub dofinansowania dla nabywców ekologicznych samochodów elektrycznych. Mimo wielu zapewnień rządu, czynniki uzależniające wysokość podatku tak naprawdę nie różniły się wiele od postanowień rządu Marcinkiewicza, a nawet zakładały dołożenie „podatku Jasińskiego”, czyli daniny opłacanej każdego roku od starych samochodów. Ostateczny projekt wpłynął do Sejmu 14 grudnia 2016 roku (druk nr 1234). Od tamtego czasu stanowił temat tabu, a nigdy nie doszło do oszacowania wpływu używanych samochodów na środowisko.

W czerwcu 2016 roku do Kancelarii Sejmu trafiła interpelacja nr 13178 adresowana do ministra finansów w sprawie tzw. podatku od starych aut. W swoim zapytaniu poseł Witold Zembrzyński zawarł wszystkie wątpliwości dotyczące ewentualnego podwójnego opodatkowania. Warto jednak zauważyć, że wciąż nie pojawia się w nim kwestia ekologiczności. W merytorycznych dyskusjach podaje się wątpliwe informacje – spaliny samochodowe stanowią około 20 proc. światowej emisji dwutlenku węgla, z czego zdecydowana większość zanieczyszczeń wytwarzanych jest przez samochody ciężarowe. Wyliczono, że w takim razie zmniejszenie ilości samochodów używanych zmniejszyłoby emisję spalin zaledwie o kilka setnych procenta. Są to niepotwierdzone dane, na które powołują się zazwyczaj politycy, a jak powszechnie wiadomo w tym okresie zostało odkrytych wiele negatywnych skutków globalnego ocieplenia.

Odpowiedź Ministerstwa Finansów na interpelacje poselskie wyraźnie sugeruje, że jedyną ważną kwestią są wpływy budżetowe. Pojazdy samochodowe napędzane wyłącznie silnikami elektrycznymi według projektu senackiego mają zostać zwolnione z konieczności płacenia podatku. Ponadto utrata wartości pojazdu ma dodatkowo wpłynąć na obniżenie należnej akcyzy. Przewiduje się również obniżkę akcyzy o 20% w przypadku samochodów wyposażonych w hybrydowy układ napędowy oraz zwolnienie od podatku akcyzowego dla autobusów mieszczących się w kategorii do 3,5 t oraz motocykli.

Dnia 24 stycznia 2017 roku projekt ustawy skierowano do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu. Ponad rok później sprawa nie została ani razu wspomniana na posiedzeniu Sejmu RP. Pozwala to rozumieć, że w obecnej sytuacji politycznej rząd nie chce popełnić tego samego błędu medialnego z kadencji sprzed 13 lat. Projekt według ekspertów jednak jest uznawany za tak samo niegotowy do odczytania jak przy pierwszych dyskusjach. Co więcej, na chwilę obecną rozmowy o wpływie emisji szkodliwych spalin na zanieczyszczanie środowiska wydają się być poza zasięgiem polityków. Polska jest niegotowa na zmianę sytuację ekologicznej, a postępujący smog i efekt cieplarniany zrzucane są na inne przyczyny, niezwiązane z rynkiem samochodowym w kraju.

Bibliografia:

1. M. Łobodziński, Nowy podatek dla właścicieli 10-letnich samochodów, Wyszukano
29.12.2017r. w: autokult.pl/28135,nowy-podatek-dla-wlascicieli-10-letnich-samochodow

2. Druk nr 3839, Wyszukano 29.12.2017r. w: sejm.gov.pl

3. Rządowy projekt ustawy o podatku od samochodów, Druk nr 735, Wyszukano
30.12.2017r. w: sejm.gov.pl

4. Wspólne posiedzenie Komisji Infrastruktury (nr 26), Komisji Ustawodawczej (nr 60), Komisji Budżetu i Finansów Publicznych (nr 26) z 27.05.2016r., Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym, Wyszukano 30.12.2017r. w: senat.gov.pl

5. Wspólne posiedzenie Komisji Budżetu i Finansów Publicznych (nr 32), Komisji Infrastruktury (nr 30), Komisji Ustawodawczej (nr 66) z dnia 14.06.2016r., Wyszukano 30.12.2017r. w: senat.gov.pl

6. Wspólne posiedzenie Komisji Infrastruktury (nr 34), Komisji Budżetu i Finansów Publicznych (nr 35), Komisji Ustawodawczej (nr 72) z 26.06.2016r., Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym (cd.), Wyszukano 30.12.2017r. w: senat.gov.pl

7. Druk senacki nr 107, Wyszukano 30.12.2017r. w: senat.gov.pl

8. Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym i ustawy - Prawo o ruchu drogowym, Druk nr 1234, Wyszukano 30.12.2017r. w: sejm.gov.pl

9. W. Zembaczyński, Interpelacja nr 13178 w sprawie tzw. podatku od starych aut, Wyszukano 30.12.2017r. w: sejm.gov.pl